Wykorzystanie urlopu wypoczynkowego to przywilej osób zatrudnionych na umowę o pracę. Wynagrodzenie za urlop wynosi tyle samo, ile pracownik otrzymałby za w pełni przepracowany miesiąc. Wymiar urlop jest zależny od stażu pracy. Jeśli łączny okres zatrudnienia jest krótszy niż 10 lat, pracownik ma do wykorzystania 20 dni roboczych w ciągu roku. Natomiast przy stażu wynoszącym co najmniej 10 lat, wymiar urlopu wynosi 26 dni. Warto dodać, że do stażu pracy zalicza się także okres nauki – od 3 lat dla absolwentów szkoły zawodowej po 8 lat dla osób po studiach. Ponadto trzeba wiedzieć, że wykorzystanie urlopu jest ściśle określone przepisami Kodeksu pracy – w jaki sposób pracownik może wybrać przysługujące mu dni wolne?
Urlop wypoczynkowy a pierwsza praca
Urlop wypoczynkowy jest udzielany z góry, tj. na początku roku każdy pracownik otrzymuje odpowiednio 20 lub 26 dni do wykorzystania. Nie dotyczy to osób, które dopiero wkraczają na rynek pracy. Przy pierwszym zatrudnieniu pracownik nabywa prawo do urlopu z dołu. Co to oznacza? Otóż pracownik zyskuje prawo do 1/12 wymiaru urlopu dopiero po przepracowaniu całego miesiąca, tj. za pierwszy miesiąc otrzymuje 1/12 urlopu, za drugi 2/12, za trzeci 3/12 i tak dalej. Po 12 miesiącach pracy uzyskuje prawo do wykorzystania urlopu w pełnym wymiarze, bez względu na to, czy zostanie u tego samego pracodawcy czy podejmie kolejne zatrudnienie. Jeśli pracownik zacznie pracować w nowym miejscu, już o pierwszego dnia nabywa prawo do urlopu w pełnym wymiarze.
W jaki sposób pracownik może wykorzystać swój urlop?
Według Kodeksu pracy pracownik ma prawo do nieprzerwanego urlopu, czyli może wykorzystać 20 lub 26 dni roboczych w jednym ciągu. Jednak większość osób woli podzielić wymiar urlopu na części, co również jest zgodne z przepisami. W takiej sytuacji przynajmniej jedna część urlopu musi obejmować 14 kolejnych dni kalendarzowych. Choć każdy pracownik ma prawo do wypoczynku w dowolnym czasie, wykorzystanie urlopu powinno odbywać się za porozumiem obu stron – pracodawcy i pracownika.
Pracodawca podczas ustalania planu urlopowego dla zakładu pracy powinien wziąć pod uwagę preferencje pracownika, niemniej musi zadbać o płynne funkcjonowanie działalności. Ponadto pracodawca może przesunąć termin urlopu albo wręcz odwołać pracownika z wypoczynku w razie nieprzewidzialnych okoliczności, wymagających obecności pracownika w zakładzie pracy.
Jeśli pracownik nie zdąży wykorzystać przysługującego mu urlopu, wolne dni przechodzą na kolejny rok – pracodawca musi udzielić zaległego urlopu do 30 września. Zdarza się również, że wykorzystanie części lub całego urlopu jest niemożliwe z powodu rozwiązania stosunku pracy, wówczas pracownik powinien otrzymać ekwiwalent pieniężny. Z zaległego urlopu można skorzystać także w okresie wypowiedzenia, o ile pracodawca zgodzi się na takie rozwiązanie. Oprócz urlopu wypoczynkowego pracodawca może udzielać także urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika, przy czym jego wymiar nie zależy od Kodeksu pracy.